Malatya, Türkiye’nin ve dünyanın kuru kayısı üretiminde lider konumda. Ancak 2025 yılı için durum hiç iç açıcı değil. Geçtiğimiz nisan ayında yaşanan zirai don, yalnızca bu yılki hasadı değil, önümüzdeki yılların verim ve kalite dengesini de tehdit ediyor. Malatya Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Fevzi Çiçek, yaşanan afetin etkilerini ve devlet desteklerine dair detayları kamuoyuyla paylaştı.
Yapılan açıklamalara göre, yaşanan büyük kaybın ardından üreticilere dekar başı 5.500 TL destek sağlanacak. Ancak bu ödeme, üreticinin yaşadığı mağduriyetin tamamını karşılamaktan uzak. Çiçek, hem sürece dair net bilgileri verdi hem de üreticileri geleceğe dair uyardı.
Zirai Don Desteği Resmi Gazete’de Yayımlandı
Başkan Fevzi Çiçek’in açıklamasına göre, uzun süredir beklenen zirai don destek ödemeleri Resmi Gazete’de yayımlandı ve yürürlüğe girdi. Malatya’da 1 milyona yakın dekarlık alanda kayısı üretimi yapıldığını hatırlatan Çiçek, bu yılki hasadın neredeyse tamamen yandığını vurguladı.
Destek ödemeleri yalnızca Malatya’yı değil, toplamda 65 ilde 16 farklı meyve türünü kapsıyor. Kayısı dışında elma, armut, ceviz, üzüm, Antep fıstığı ve kiraz gibi ürünler de destek kapsamında. Malatya özelinde ise tek kalem olarak kurutmalık kayısı yer alıyor.
Ödemeler 13 Nisan’a kadar yapılan tarımsal masraflar üzerinden hesaplanacak. Yani, 2024 Eylül ayında başlayan tarım sezonundan bu tarihe kadar yapılan giderler dikkate alınacak.
Sigorta Durumuna Göre Farklı Uygulamalar
Çiçek’in verdiği bilgilere göre, destekleme sisteminde üreticinin sigorta durumu belirleyici olacak. Sigortası olmayan ama ÇKS’ye kayıtlı üreticiler ile yalnızca dolu sigortası yaptıranlar aynı kapsamda değerlendirilecek. Bu üreticiler, zirai don destek ödemelerinden eşit şekilde faydalanabilecek.
Öte yandan tarım sigortası yaptıran ve poliçelerinde “zirai don” teminatı bulunan üreticilere ise eksper raporları doğrultusunda ödeme yapılacak. Çiçek, bu üreticilerin büyük kısmının ödemelerini geçtiğimiz Ağustos ayı itibarıyla aldığını da belirtti.
Destek Ödemeleri Ne Zaman Hesaplara Yatacak?
Ödeme süreciyle ilgili merak edilen bir diğer konu da takvim. Çiçek, İl ve İlçe Tarım Müdürlüklerinin üretici verilerini sisteme girdiğini ve hasar tespitlerinin tamamlandığını açıkladı. Ancak henüz Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan uygulamaya dair resmi talimat gelmiş değil.
Askı süreci olup olmayacağı, ödemelerin otomatik mi yapılacağı yoksa icmal listeleri üzerinden mi gerçekleşeceği önümüzdeki günlerde netleşecek. Başkan Çiçek, uygulama talimatının birkaç gün içinde yayımlanmasını ve ödemelerin başlamasını beklediklerini söyledi.
Malatya Kayısısı İçin Alarm Zilleri Çalıyor
Kayısı üretimi Malatya ekonomisinin bel kemiği. Her yıl yaklaşık 100 bin ton kuru kayısı üretiliyor ve bunun 85-90 bin tonu ihraç ediliyor. Ancak bu yılki zararın oranı yüzde 98’in üzerinde. Bu, yalnızca üretim değil, istihdam ve ihracat açısından da büyük bir daralma anlamına geliyor.
Çiçek, Malatya’nın dünya kuru kayısı pazarındaki yerini koruması için sürdürülebilir bir üretim yapısına geçilmesi gerektiğini vurguladı. Sofralık değil kurutmalık üretim yapan Malatya, bu yönüyle diğer illerden ayrışıyor ve dünya pazarında özel bir konumda yer alıyor.
İklim Değişikliği ve Kuraklık Kaygısı Artıyor
Sadece don değil; bu yılki aşırı sıcaklar ve kuraklık da kayısı ağaçlarını yıprattı. Temmuz ayında 43-47 derece arasında seyreden sıcaklıklar, ağaçlarda stres yarattı. Çiçek, bu durumun meyve gözü oluşumu ve verimliliği doğrudan etkilediğini belirtti.
Bu da demek oluyor ki sadece 2025 değil, 2026 ve sonrası da risk altında. Çiçek, tarımsal sulama yatırımlarının artırılması gerektiğini özellikle vurguladı. Aksi halde Malatya’nın verim gücü daha da zayıflayabilir.
“Süreç Şeffaf İşleyecek, Üreticiye Bilgi Verilecek”
Son olarak üreticilere seslenen Fevzi Çiçek, “Ödeme süreci şeffaf olacak. Bakanlıktan talimat gelir gelmez üreticilerimiz bilgilendirilecek ve ödemeler hesaplara aktarılacak. Amacımız, üreticimizin mağduriyetini en aza indirmek ve sürdürülebilir üretimi sağlamak” dedi.
Zirai donun etkileri büyük. Ancak doğru planlama, şeffaf destek mekanizmaları ve uzun vadeli yatırımlarla Malatya’nın tekrar eski verim gücüne ulaşması mümkün olabilir.
