MADRID (AA) - İspanya Mühendislik Enstitüsü Enerji ve Doğal Kaynaklar Komitesi Başkanı Moratilla, 28 Nisan'da saat 12.33'te başlayan ve yaklaşık 10 saat sonra yavaş yavaş çözüme kavuşturulan, İspanya orijinli genel elektrik kesintisinin olası nedenleriyle ilgili AA muhabirine değerlendirme yaptı.
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ve elektrik dağıtım şebekesi REE'nin süre vermediği, Avrupa Komisyonu Enerji Birliğinin 6 ay sürebileceğini söylediği, "İspanya'daki genel elektrik kesintisine sebep olan arıza neden kaynaklandı?" sorusunun asla cevap bulamama ihtimali olduğunu söyleyen Moratilla, "İlk kez bir Avrupa ülkesinde, uzun bir süre için tam ve mutlak bir kesinti anlamında kullanılan sıfır elektrik üretimi oldu. Bu, gerçekten şimdiye kadar hiç olmamış bir şey." diye konuştu.
Hem hükümet hem de REE'nin, İspanya'da elektrik kesintisi yaşanmasının "imkansız olduğunu" geçmişte birçok kez dile getirdiğini ancak bunun yaşandığını kaydeden Moratilla, "Ben bunun olabileceğini bir ara söylemiştim. Bunu söylememdeki sebep hükümetimizin mevcut enerji politikasıydı. Çünkü İspanya'daki nükleer enerji santrallerini kapatmak istiyor." görüşünü dile getirdi.
Moratilla, İspanya'da yaşananları iyi kavrayabilmek için şu teknik bilgileri paylaştı:
"İspanya elektrik piyasasının sağlam ve güçlü bir sistem olabilmesi için atalete ihtiyacı var. Bunu yapan, büyük buhar türbinleridir ve buhar türbinleri yalnızca hidrolik santrallerde, nükleer santrallerde, kömür ve gaz santrallerinde, kombine gaz çevrimlerinde bulunur. İspanya'da kömürümüz yok. Hidrolik santraller, kuraklık yoksa çalışıyor ama tam işlev görmüyor yani elimizde sadece kombine gaz çevrimleri ve nükleer santrallerden başka bir şey kalmıyor. Nükleer santralleri ortadan kaldırmak istediğimizde geriye sadece kombine çevrim santralleri kalır ki, bu da sistemin istikrarını sağlamak için teknik açıdan yeterli değildir."
"15 gigavat üretim 5 saniyede kayboldu ve sıfır elektrik oldu"İspanya'da dünya genelindeki gibi şebeke gerilim frekansının 50 hertz olarak tasarlandığını, hatanın olduğu anda 10'u fotovoltaik (güneş enerjisi) olmak üzere 15 gigavat üretim olduğunu kaydeden Moratilla, yaşananları şöyle özetledi:
"Sadece 5 saniyede bu 15 gigavat kayboldu. Aslında biraz daha karışık. Çünkü iki kısım vardı. İlk hata 3,5 saniyede gerçekleşti. Ancak sistem buna karşılık veremedi çünkü yeterli enerji yoktu. Bunun nedeni de nükleer santrallar durmuştu. Çünkü elektrik çok ucuzdu ve birkaç gün öncesinde nükleer santraller kayıp yaşamamak için hükümetten durmak için izin istemişlerdi. Hükümet buna evet dedi ama iki nükleer santrali aktif bırakmaları gerekiyordu. Hatanın çıktığı anda çalışır durumda hiçbir hidrolik santral yoktu. Kombine çevrim santralleri yoktu yani yeterli kadar enerji yoktu. Bundan dolayı sistem frekansı düştü ve tüm santraller, frekans düşüşü durumunda makinelerin zarar görmesini önlemek için derhal duracak şekilde tasarlandığından tüm nükleer santraller durdu ve sıfır elektrik oldu."
Fotoğraf: Burak Akbulut/AA
Arıza anında faal nükleer santraller ya da hidrolik santraller olması halinde böyle büyük bir genel kesinti yaşanılmayacağını savunan Moratilla, "Teknik açıdan bakıldığında, böylesine büyük bir hatanın, hem de aynı anda birçok yerde gerçekleşmesini haklı çıkaracak hiçbir neden göremiyorum. Bunu inkar etseler de ben samimi bir şekilde siber saldırı olabileceğini düşünüyorum. Çünkü teknik açıdan, saat 12.30 gibi güneşin olduğu bir sırada 10 gigavatlık fotovoltaik kayıp yaşanıyorsa bunun hiçbir mantığı yok." değerlendirmesini yaptı.
İspanya'da azınlık sol koalisyon hükümetinin enerji politikasını eleştiren Moratilla, "Başbakan Sanchez bazı açıklamalarında nükleer santrallerin yanlış olduğunu söyledi. Bence kim ona danışmanlık ettiyse yanlış bilgi vermiş. Sanchez'in söylediklerinin teknik olarak hiçbir geçerliliği yok. İspanyol hükümeti enerji politikasında çok ideolojik hareket ediyor ve her ne pahasına olursa olsun nükleer santrallerin kapatılmasını savunuyor. Ancak bu elektrik kesintisi tam da gösteriyor ki, nükleer santralleri kapatmaktan çok daha fazla yapmamız gerekiyor, Fransa'nın yaptığı gibi... Örneğin, kombine çevrimler için gaza sahip olmak da başka hatalara neden olabilir. Unutmamak lazım ki İspanya, Avrupa'nın geri kalanı gibi doğal gaz kaynaklarına sahip değil. Cezayir ve Fas'a bağlı." dedi.
"Yenilenebilir enerjiyi şeytanlaştırmamalıyız"Yaşananlardan sonra Avrupa'da örnek gösterilen, İspanya'nın yenilenebilir enerji stratejisinin değişip değişmeyeceği konusunda Moratilla, şunları kaydetti:
"Yenilenebilir enerjileri şeytanlaştırmamalıyız. Yenilenebilir enerji iyidir, birçok iyi özelliği vardır, ancak işleri akıllıca yapmamız gerekir. Ortak akıl gerekiyor. Bu maalesef hükümette fazla yok. Neden böyle diyorum? Çünkü hükümetin bizzat hazırlattığı teknik raporlarda sistemimizde yenilenebilir enerjinin yüzde 70'ten fazla olamayacağı uyarısında bulunuyor. Arızanın olduğu anda yüzde 78'lik bir orana sahipti yani tavsiye edilenin üzerindeydi."
Elektrik kesintisinin sadece İspanya'yı değil tüm İber Yarımadası'nı etkilemesinin enerji sistemi bağlantılarından kaynaklandığını aktaran Moratilla, "İspanya ve Portekiz birbirine bağlı. Sadece İspanyol veya Portekiz enerji piyasası denmiyor, İber piyasası deniyor. Hepsi birleşmiş durumda. Burada bir sorun varsa Portekiz'de de oluyor. Portekiz'de var ise daha küçük olduğundan İspanya'yı etkilemeden kendi içinde kendi içinde çözebiliyor." ifadelerini kullandı.
İspanyol enerji uzmanı, elektrik krizinin çözümünün 10 saat sürmesinin normal olduğunu da vurgulayarak "Bu, normaldir. Çünkü enerji sistemi durduğunda siyah başlangıç denilen şeyden başlamamız gerekiyor. Siyah başlangıç, hiçbir şey olmadığı anlamına gelir. Dolayısıyla temelden başlamanız gerekir. Teknik olarak başlangıç en bağımsız olan hidrolik santrallerinden sonra kombine çevrimlerden olur. Bunların arkasından Fransa ve Fas ile bağlantılar devreye giriyor. Bu yüzden elektrik verilmeye ilk olarak ülkenin kuzey ve güneyinden başlandı. En son Madrid'e geldi. Bunların hepsi devreyi girip istikrarlı bir duruma geldiğinde nükleer santraller faaliyete geçiyor." diye konuştu.
Moratilla, İspanya'nın bir daha böyle bir sorun yaşamaması için "İspanya'nın çok sağlam ve güçlü bir sistemi var, kötü olan şey bunun değiştirilmeye çalışılmasıdır. Ben her zaman elektrik sistemimizin üçte birinin nükleerle sağlanması gerektiğini savundum yani sadece elimizde olanı korumakla kalmayıp, aynı zamanda nükleer enerjiyi birkaç yıl öncesine göre üçte bir oranına çıkarmamız gerekir. Sonrasında hepsi yenilenebilir enerji kaynağı olabilir." değerlendirmesini yaptı.
Muhabir: Şenhan Bolelli