Afgan öğrencilerle ilgili yüksek lisans araştırması: Çocuk yaşta öğrencinin çocuğu var

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Aye Jamal Dostum’un Afganistan’daki kız çocuklarının eğitimi ile yüksek lisans tezindeki araştırma sonuçlarına göre; Afganistan’daki kız çocuklarının okulu bırakma nedenleri başında emniyet ve can güvenliği geliyor. Öğrencilerin eğitim sorunları arasında taciz üçüncü sırada. Okula giden çocuklar arasında evli ve çocuklu olanlar bile var. Afgan öğrenciler her şeye rağmen umutlu ve yüzde 77'si üniversite okumak istiyor. Araştırmayı yapan Dostum, Afgan mücahit mareşal Abdulraşit Dostum’un oğlu. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde öğrenim gören Aye Jamal Dostum’un “Afganistan’da Kız Çocuklarının Eğitimi ve Sorunları (Mezar-i Şerif Şehri Örneğinde)” başlıklı yüksek lisans tezi; Afganistan’daki kız çocuklarının durumunu ortaya koydu. Dostum; yüksek lisans tezi için 2020 yılında Kabil’de eğitim öğretim veren 6 okuldaki eğitimcilerle görüştü. Çalışmada aktarılan Afganistan hükümetinin istatistiklerine göre yaklaşık 3.5 milyon çocuk okula gitmiyor. Okula gitmeyen çocukların yüzde 85’i ise kız. Afganistan’da ergen erkek okuryazar oranı yüzde 66 iken, kız çocuklarında bu oran yüzde 37. Araştırmaya göre; Said Yahya Ömeri Lisesi’nde 124 öğretmen ve 4 bin 564 öğrenci var. Okul bir günde 3 defa öğrenci kabul ediyor. Saat 07.00-10.00 arasında erkek öğrenciler, 13.00-16.00 arasında kız öğrenciler ders görürken; 10.00-13.00 arasında ilkokul öğrencilerine karma eğitim veriliyor. 40 sınıftan 13’ü okulun binasında. Diğer öğrenciler ise çadırda, bina koridorlarında, özel gereksinim duyan çocuklar için yapılmış yollarda, kullanılmaması gereken kırık dökük ve riskli sınıflarda ve açık havada ders alıyor. Okulda, sınıf ile masa ve sandalye yetersizliğinin yanında sağlıklı içme suyu bile yok. Araştırmada, okuldaki görev yapan öğretmenlerin ücretleri için; “Ücret karşılığı ders veren öğretmenler de vardır. Devlet üç aya kadar maaşları ödemeden çalışmalarını istemektedir. Verdiği zamanda resmi bir öğretmenin maaşını ikiye bölüp maaş ödemesi yapmaktadır” bilgisi verildi. SINIF BAŞINA 90 ÖĞRENCİ DÜŞÜYOR Ahmet Şah Mesut Lisesi’ndeki okulun baş öğretmeni, Dostum’a 12 Ekim 2020 tarihinde verdiği mülakatta; “Afganistan’da bulunan sorunlardan biri, sınıfların ve öğretmen sayılarının öğrenci kapasitesine yetmemesidir. Bizim okulda aynı sorundan mustariptir. Her sınıf başına hemen hemen 90 öğrenci düşmektedir” dedi. KIZ ÇOCUKLARI UZAKTAKİ OKULA DEVAM EDEMİYOR TİKA’nın da yardım yaptığı “Ghulam Muhammed Maymenegi Lisesi’ndeki sorunlar ise araştırmada; “dersliklerin yeterli olmayışı, öğretmen eksikleri, ders kitaplarının eksikleri, kanalizasyon sistemi ve tuvaletlerin olmayışı, sağlıklı içme suyunun olmaması” olarak sıralandı. Kamar Bend Baba Yadigâr Ortaokulu için de “Kız öğrencilerin çoğu dokuzuncu sınıfa kadar okuyup daha sonra liselerin uzak mesafelerde olmasından dolayı devam edememektedir” değerlendirmesi yapıldı. Haşım Berat Lisesi müdür yardımcısı 12 Ekim 2020 tarihinde Dostum’a verdiği mülakatta; şehir merkezinde olmalarının şansızlık olduğunu belirterek, “Dış ülkelerden gelen tüm yardımlar köylere gönderiliyor. Şehir merkezindeki okullara pek yardım edilmemektedir” dedi. KIZ ÇOCUKLARI BÜYÜDÜKÇE EĞİTİMDEN UZAKLAŞIYOR Dostum’un 179 öğretmenle yaptığı ankette ise kız çocuklarının okula gidememe nedenleri incelendi. Öğretmenlere göre ilkokulu tamamlayan kız öğrenci oranı yüzde 62,01; ortaokul 7. ve 8. sınıfı tamamlayanların oranı yüzde 55,31; 9. sınıfı bitiren oranı yüzde 56.42; 10. ve 11. sınıfı tamamlayanların oranı yüzde 54,75; liseyi tamamlayanlar oranı yüzde 41,90; üniversite eğitimine devam edenlerin oranı yüzde 32,96. Dostum bu veriler için, “Bu bulgular literatürde yaygın olan kız çocuklarının yaşı yükseldikçe eğitim alanından uzaklaştıklarına dair bilgileri doğrulamaktadır” yorumunu yaptı. CAN GÜVENLİĞİ BİRİNCİ NEDEN Öğretmenler kız çocuklarının eğitime devam edememe nedenlerine ilişkin de görüş bildirdi. Buna göre kız çocuklarının eğitimine devam edememesindeki önemli neden emniyet ve can güvenliği. Emniyet ve can güvenliğini, kız çocuklarının ailesinin ekonomik durumu izledi. Ekonomik durumu ardından sırasıyla erken evlilik, dini misyon ve aile eğitim düzeyi geldi. YARIYA YAKINININ EVİN 8-10 NÜFUSLU HANELER Dostum, 330 lise öğrencisi ile yaptığı anketin sonucunu da araştırmasına eklemiş. Öğrenciler ile yapılan ankete göre yüzde 42,73’nün evindeki nüfus 8-10 arasında. 5-7 arasında olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 28,79; 11-12 arasında olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 11,82, 13 üzeri olduğunu söyleyenlerin oranı ise yüzde 10. Öğrencilerin sadece 6,67’si evdeki nüfusun 2-4 kişi orasında olduğunu belirtti. YÜZDE 40’NIN GELİRİ GİDERİNİ KARŞILAMIYOR Öğrencilerin yüzde 39,79’unun babasının ve yüzde 63,03’ünün de annesinin okuma-yazma bilmediği ya da medreselerde eğitim gördüğü belirtildi. Yüzde 83,33’ünün annesinin, yüzde 20,30’unun da babasının işsiz olduğu aktarıldı. Öğrencilerin yüzde 40,61’inin haneye giren gelirinin giderleri karşılamadığı bilgisi verildi. OKUL ÇAĞINDAKİ ÇOCUĞUN ÇOCUĞU VAR Araştırmaya göre lise öğrencilerinin yüzde 10,91’i nişanlı, yüzde 3,03’ü (10 kişi) evli ve yüzde 86,06’sı bekar. Evli öğrencilerin 4’ünün yaşı 14; yüzde 16,5’inin yaşı 17-19 aralığında. Evli olanları 6’sının çocuğu var. Bu 6 kişiden 4’ünün birer çocuğu, birinin ise 4 çocuğu var. Çocuğu olanlar okuldayken eşlerinin anneleri bakıyor. Araştırmaya katılan öğrencilerin yüzde 45,45’i okul binalarının kesinlikle yetersiz ve yüzde 39,09’u sınıf donanımlarının eksik olduğunu düşünüyor. Okullarındaki tuvaletlerinin kesinlikle hijyenik olmadığını belirtenlerin oranı yüzde 66,67. Öğrencilerin yüzde 75,76’sı okul tuvaletlerinin kesinlikle kullanılamaz olduğunu ve yüzde 71, 82’si de sağlıklı içme suyu bile bulunmadığını belirtiyor. YÜZDE 77’Sİ ÜNİVERSİTE OKUMAK İSTİYOR Öğrenciler okula devamlarını etkileyen birinci nedenin sosyoekonomik durum olduğunu yüzde 31,82’lik oranla açıklıyor. Bu nedeni yüzde 30’luk oranla güvenlik sorunu, yüzde 21,21’lik oranla taciz izliyor. Öğrencilerin yüzde 67,58’i çevrelerinde okula gelmeyen yaşıtları olduğunu belirtiyor. Yüzde 78, 48’inin de okulu bırakan arkadaşı olmuş.  Öğrenciler arasında üniversiteye girmek isteyenlerin oranı yüzde 77,58, yurt dışı burslarına başvuracakların oranı yüzde 13,64, lise eğitimi ile işe başlamak isteyenlerin oranı yüzde 2,73, evlenip çoluk çocuğa karışacak olanların oranı yüzde 3,64. MÜCAHİT BABASINA TEŞEKKÜR ETTİ Mücahit Mareşal Abdulraşit Dostum’un çocuğu olan Aye Jamal Dostum, tez çalışmasının ön yazısında babasına ilişkin “Öncelikle şunu belirtmeliyim ki, eğitimime devam etmemi benden daha çok isteyen canım babam Mareşal Abdulraşit Dostum’un maddi ve manevi desteği ile samimi teşviki olmasaydı, bugün bu tezi yazmış olamayacaktım. ‘İyi ki varsın canım babam’ diyerek, O’na sonsuza dek minnettar olduğumu bildirmek istiyorum” dedi.